Forum: depresja, smutek, leczenie, inne ...

Malgorzata_

[link widoczny dla zalogowanych]

Pod gruszą na dowolnym boku
Dorota Krzemionka, Roman Cieślak

Po co odpoczywamy? Kiedy odpoczynek męczy? Czy można pracować na okrągło? O znaczeniu odpoczywania mówi Roman Cieślak.

Dorota Krzemionka-Brózda: – Czym jest odpoczynek?

Roman Cieślak: – Można powiedzieć, że jest to stan pozwalający zregenerować zasoby, czyli odzyskać utracone siły i zgromadzić energię do dalszych działań. W słowie „odpocząć” ukryte jest inne słowo: „począć”, czyli zaczynać coś. Odpoczynek oznacza więc także coś więcej – powrót do czegoś podstawowego i ważnego.

– Jak odpoczywamy?

– Najczęściej wybieramy taki sposób odpoczywania, który odpowiada naszemu stylowi radzenia sobie ze stresem. Jeżeli ktoś jest nastawiony zadaniowo, to szuka form wypoczynku, które pomogą mu później efektywnie radzić sobie z zadaniami. Osoba taka powie: „Muszę odpocząć, żeby nabrać sił i pokonać problem”. Jeśli natomiast ktoś ma emocjonalny styl radzenia sobie ze stresem, to w trakcie odpoczynku stara się przede wszystkim zapomnieć o trudnych sytuacjach w pracy, oderwać się od codziennego stresu. Do tego dochodzą cechy temperamentu, na przykład zapotrzebowanie na stymulację, związane z poziomem reaktywności. Osoba wysoko reaktywna będzie poszukiwała raczej wyciszenia i odosobnienia. Natomiast osoba nisko reaktywna, która ma duże zapotrzebowanie na stymulację, woli szalone wakacje, pełne wyjazdów, spotkań, sportów ekstremalnych. Odpoczniemy, jeśli forma wypoczynku będzie dopasowana do naszego zapotrzebowania na stymulację. Jeśli nie, wypoczynek będzie nieudany. Gdy ktoś z dużym zapotrzebowaniem na stymulację wybierze się na wczasy pod gruszą, z pewnością nie wypocznie. Nieprzypadkowo na liście stresujących wydarzeń życiowych Thomas Holmes i Richard Rahe umieścili urlop. Wybór odpowiedniej formy wypoczynku staje się problemem, gdy partner, z którym spędzamy wakacje, ma inny niż my temperament.

– Dlaczego niektórym ludziom trudno zdecydować się na odpoczynek, wręcz z niego rezygnują?

– Najczęściej wydaje nam się, że powodem rezygnacji z odpoczynku jest brak finansów. Wakacje kosztują. Tymczasem decyzja o urlopie wynika z priorytetów. Co jest dla mnie ważne? Czy to, żeby wypocząć, czy też żeby zrobić remont w mieszkaniu. Ludziom trudno zdecydować się na odpoczynek, bo nie jest on priorytetem, a wręcz wydaje się luksusem, który niczemu nie służy. O odpoczynku należy myśleć w kategoriach celu: czemu on służy? Odpoczywamy po coś. Nie tylko po to, by zregenerować siły, zasoby, ale czasami też po to, by wrócić do tego, co jest podstawowe, najważniejsze w życiu. W wirze codziennych zdarzeń i zadań zapominamy o przyjaciołach, o zdrowiu, o własnym rozwoju. Spychamy to na koniec hierarchii wartości. Podczas wakacji mamy szansę przywrócić im odpowiednią wagę. Powodem rezygnacji z wypoczynku jest też uwikłanie w sytuacje. Gdy jesteśmy w coś bardzo zaangażowani – w pracę, obowiązki domowe, tysiące spraw – to tracimy perspektywę, po co to wszystko i czemu służy. Wydaje nam się, że jeśli wycofamy się z obowiązków, to sprzeniewierzymy się sobie i swoim wartościom. A przecież praca i odpoczynek są ze sobą związane, jedno służy drugiemu. Do tego dochodzą wzory kulturowe. Prowadzę szkolenia z zakresu radzenia sobie ze stresem i dostrzegam, że w wielu firmach istnieje norma polegająca na tym, że trzeba jak najwięcej pracować, od ósmej do ósmej, w soboty i niedziele. Jeżeli tak nie pracujesz, to nie jesteś dobrym pracownikiem. Ludzie chwalą się, że nie byli na urlopie od sześciu lat. To oznacza, że stracili perspektywę, nie patrzą w przyszłość. Kolejny powód rezygnacji z odpoczynku to predyspozycje. Teoria braku równowagi między wysiłkami a nagrodami (effort – reward imbalance) Johannesa Siegrista mówi, że stres w pracy przeżywamy wtedy, kiedy wysiłek, jaki wkładamy w pracę, przeważa nad nagrodami, jakie ta praca nam daje. Nagrodami mogą być poczucie bezpieczeństwa, pozytywna ocena i pieniądze. Okazuje się, że stres w pracy, czyli brak równowagi pomiędzy wysiłkami i nagrodami, szczególnie silnie przeżywany jest przez osoby, które są nadmiernie zaangażowane (overcommitment). Takim osobom trudno zdecydować się na odpoczynek. A w konsekwencji nadmierne zaangażowanie doprowadza u nich do negatywnych konsekwencji zdrowotnych. Ciekawe, bo w innych koncepcjach mówi się o zaangażowaniu jako o czymś pozytywnym, co sprzyja dobremu samopoczuciu. Ale nie wtedy, gdy to zaangażowanie jest nadmierne i tracimy perspektywę, gdy praca wydaje się głównym, wręcz jedynym celem życia.

Jakie mogą być konsekwencje rezygnacji z odpoczynku?

– Na przykład wypalenie zawodowe. W naszym funkcjonowaniu pojawiają się wtedy trzy symptomy: mamy poczucie wyczerpania emocjonalnego pracą, mamy poczucie depersonalizacji, czyli przedmiotowego traktowania innych ludzi, i brak nam poczucia osiągnięć osobistych. Te zjawiska układają się w pewien ciąg zdarzeń: jeżeli bez przerwy jesteśmy zaangażowani w pracę, rezygnujemy z odpoczynku, doprowadzamy się do wyczerpania emocjonalnego. Żeby sobie z tym radzić, traktujemy innych ludzi w sposób przedmiotowy. A to z kolei sprawia, że mamy poczucie, że nic dobrego w tej pracy nie robimy. Profesor Wilmar Schaufeli z Holandii spojrzał na to zjawisko z drugiej strony. Zastanawiał się, u jakich ludzi mimo trudnych sytuacji w pracy nie dochodzi do wyczerpania emocjonalnego. Okazuje się, że biegunem przeciwnym do wypalenia zawodowego jest zaangażowanie, ale nie to nadmierne. Aby dobrze funkcjonować w pracy, trzeba mieć trzy właściwości. Pierwsza to wigor, czyli prawdopodobnie cecha temperamentu, związana z dużym poziomem energii i odporności. Drugą jest oddanie (dedication), czyli poczucie entuzjastycznego podejścia do swojej pracy jako czegoś ważnego. Trzecia cecha to zaabsorbowanie pracą (absorption) i poczucie szczęścia, że można ją wykonywać. Jeśli jesteśmy zaabsorbowani, zapominamy o wszystkim poza pracą, czas nam szybko mija i to, co robimy zawodowo, daje nam satysfakcję. Nie czujemy się wyczerpani. Wigor, oddanie, zaabsorbowanie to stan, który pozwala cieszyć się pracą. Ale czy taki stan można osiągnąć, nie robiąc sobie przerwy w pracy, nie odpoczywając od czasu do czasu? Czy można mieć ciągle poczucie energii i oddania się? Każda czynność wykonywana przez długi czas staje się w pewnym momencie nużąca. Aby osiągnąć stan zaangażowania, trzeba zainwestować i zaplanować sobie odpoczynek.

– Dziękuję za rozmowę.